Lisanne van der Plas-Smans, Internist-endocrinoloog

Slaap is voor mij een eerste levensbehoefte. Maar wat is slaap precies, en waarom brengen we 1/3 van ons leven slapend door? Maar belangrijker nog: wat voor invloed zou een bijnieraandoening kunnen hebben op het slapen?

Helaas is het nog niet precies duidelijk waarom we bijna 1/3 van ons leven slapend doorbrengen. We weten dat slaap een dagelijks terugkerende gebeurtenis is waarin het gehele lichaam tot rust kan komen. Er vinden allerlei verschillende veranderingen plaats tijdens de slaap. De spieren ontspannen zich, de ademhaling en de hartslag worden rustiger, ons bewustzijn is verlaagd en allerlei prikkels van buiten komen minder binnen. Tijdens de slaap zijn er 5 cycli te onderscheiden. Een cyclus duurt 90-120 minuten. Elke cyclus bestaat weer uit een aantal fasen (figuur 1). De diepe slaapt zorgt voor het lichamelijke herstel. De droomslaap is voor mentaal herstel, om ervaringen die tijdens de dag zijn opgedaan te verwerken.

Hoeveel slaap is nodig?

Hoeveel slaap iemand nodig heeft, verschilt van persoon tot persoon. Het is ook afhankelijk van je leeftijd. Met het vorderen van de leeftijd wordt de diepe slaapfase geleidelijk steeds korter en wordt de remslaap minder. Vaak wordt gesteld dat de kwaliteit van slaap belangrijker is dan de hoeveelheid slaap. Een goede kernslaap in combinatie met voldoende ontspanning overdag is mogelijk het meest belangrijk.

Slaapgebrek heeft invloed op het functioneren van onze hersenen. Het beïnvloedt:

• De lichamelijke gezondheid
• De emoties
• Het concentratievermogen
• Het geheugen
• De reactiesnelheid
• Het gevoel voor ruimte en tijd
• De besluitvaardigheid

Dit kan invloed hebben op ons dagelijks functioneren. Een goede nachtrust is dus voor iedereen belangrijk!

 

Maar hoe zit het nu precies met de slaap bij mensen met een bijnieraandoening?

Tips i.v.m. slaapproblemen:

• Met de arts bespreken of er aanpassingen in de medicamenteuze behandeling mogelijk en/of noodzakelijk zijn
• Nagaan onderliggende oorzaak van slaapproblemen
• Voldoende lichamelijke activiteit overdag
• Voldoende ontspanning voor het slapen
• Goede condities om te slapen (rustig, geen/weinig licht, temp 15 graden, voldoende ventilatie, fijn matras/deken/kussen)
• Regelmaat/vaste tijden opstaan en naar bed gaan
• Niet roken/ matig alcohol gebruik, geen cola/koffie/tabak in de avond
• Voorkomen van honger of volle maag
• Niet werken, geen PC/laptop/telefoon
• Partner die snurkt naar het logeerbed!

 

Ons leven is ingesteld op een 24-uurs ritme. In ons lichaam is een biologische klok, die mede onder invloed van licht functioneert. Ook andere prikkels vanuit de omgeving hebben invloed op onze biologische klok. Daarnaast speelt ons hormonale systeem ook een belangrijke rol. Daar komen de bijnieren om de hoek kijken. ’s Ochtends vroeg wordt in de hypothalamus in de hersenen het hormoon CRH gemaakt. Dit hormoon stimuleert de hypofyse tot de productie van het hormoon ACTH. Het ACTH komt via het bloed bij de bijnieren. De bijnieren gaan dan onder andere het hormoon cortisol maken. Dit is belangrijk voor het wakker worden. Gedurende de dag neemt de hoeveelheid cortisol in het bloed weer af en is zeer laag in de avond en nacht: we vallen in slaap.

Bij mensen met het syndroom van Cushing hoor ik vaak dat er slaapproblemen zijn. Het normale dagritme van het cortisol is niet meer aanwezig, en de hoeveelheid cortisol in het lichaam is te hoog. Dit verstoort het slaapritme.

Ook bij mensen die behandeld worden voor bijnierschorsinsufficiëntie kunnen slaapproblemen voorkomen. In een van onze onderzoeken bij mensen met de ziekte van Addison bleek dat 65% van de mensen slaapproblemen hadden. Er bleek een verband te zijn met de hoogte van de cortison dosering ’s avonds en het aanwezig zijn van slaapproblemen. Door de avonddosering te verlagen, zagen we dat het percentage van mensen met slaapproblemen afnam. Een onderzoeker uit Noorwegen heeft ook onderzoek gepubliceerd over slaapproblemen bij mensen met bijnierschorsinsufficiëntie. Hij rapporteerde vooral problemen bij het in slaap vallen, bij het herhaaldelijk wakker worden gedurende de nacht en het vroeg wakker worden ’s ochtends.

Slaapproblemen zijn een serieus probleem voor mensen met een bijnieraandoening. Een slechte slaap heeft direct invloed op de activiteiten gepland voor de volgende dag. Het wordt nogal eens onderschat. In de Kwaliteitsstandaard Bijnieraandoeningen is opgenomen dat slaapproblemen voor kunnen komen en dat hier aandacht aan besteed zou moeten worden tijdens de vervolgcontroles. Immers, slaap is voor iedereen een eerste levensbehoefte!

Meer informatie over slaap

De Nederlandse Hersenstichting heeft een folder gemaakt over hersenen en slaap en deze is te downloaden van de site van de Hersenstichting.

De website Licht voor later besteedt ook aandacht aan slaapproblemen.

Ook Thuisarts.nl heeft een webpagina over slaapproblemen.