Patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie weten dat ze hun dosis (hydro)cortison (HC) moeten verhogen in bijzondere omstandigheden. In geval van ziekte, trauma, medische ingrepen of ernstige psychische stress bestaat hierover meestal geen twijfel. Maar moet je dat nu ook doen als je een forse lichamelijke inspanning gaat leveren? Een goed voorbeeld daarvan is sporten. De adviezen die endocrinologen aan patiënten hierover geven variëren nogal. Dit komt door het gebrek aan wetenschappelijke onderzoeken over dit onderwerp. De enige studie hierover is gepubliceerd in 2004. Negen jonge mensen (gemiddeld 15 jaar) met adrenogenitaal syndroom (AGS) moesten tweemaal een forse inspanning leveren, de ene keer met en de andere keer zonder extra HC. Het nemen van extra HC bleek niets uit te maken voor hun prestatie of voor hun herstel.

Maar geldt dit nu ook voor oudere patiënten met bijvoorbeeld primaire bijnierschorsinsufficiëntie? In 2015 hebben Noorse onderzoekers dit onderzocht. Tien vrouwen met een primaire bijnierschorsinsufficiëntie en tien gezonde vrouwen (gemiddelde leeftijd 48 jaar) deden aan het onderzoek mee. Allen moesten zich maximaal inspannen op een hometrainer. Deze patiënten deden dat tweemaal: een keer met 10 mg extra HC één uur voor de inspanning en een keer met een placebocapsule (onwerkzame stof die er hetzelfde uitziet). Pas achteraf werd bekend wanneer ze HC of placebo hadden gekregen.

Wat waren de resultaten? De vrouwen met primaire bijnierschorsinsufficiëntie konden zich minder goed inspannen als de gezonde vrouwen. Dit gold voor zowel de intensiteit als voor de duur van de inspanning. De patiënten met primaire bijnierschorsinsufficiëntie hadden na inspanning ook een lagere bloedspiegel van glucose en adrenaline dan de gezonde vrouwen. Het nemen van extra hydrocortison bleek geen enkele invloed op de inspanningsprestatie of op deze bloedspiegels te hebben.

Wat kunnen we nu hieruit concluderen?
Waarschijnlijk hebben de meeste patiënten met een primaire bijnierschorsinsufficiëntie geen baat bij het nemen van extra hydrocortison voor een kortdurende forse lichamelijke inspanning. Ze kunnen dit veilig achterwege laten. Of dit ook geldt voor langdurige lichamelijke inspanning (bijvoorbeeld een uur hardlopen) weten we niet zeker. Het is goed om met de eigen endocrinoloog te bespreken hoe je het beste kunt handelen als je gaat sporten.

Misschien speelt de lagere glucose- en adrenalinespiegel een belangrijkere rol dan de hoeveelheid hydrocortison of hydrocortisonacetaat bij het lagere prestatievermogen van deze patiënten. De lagere adrenalinespiegel kunnen we (nog) niet goed oplossen, maar wat extra koolhydraten, bijvoorbeeld een extra boterham of een glas appelsap nemen vóór de inspanning is mogelijk nuttig.

Dr. Pierre M.J. Zelissen, Internist-endocrinoloog werkzaam bij het UMC Utrecht