Een spoedcursus cortisol in 45 minuten… Die mag ik op 12 september geven. Dan word ik officieel hoogleraar in de ‘Cortisolkunde’ in Leiden. Zo noem ik het maar, omdat de formele naam van de leerstoel heel wat ingewikkelder is[1]. Prachtig dat het LUMC deze mooie leerstoel in het leven heeft geroepen – ik mag nog 20 jaar lang meer over het cortisol ontdekken. Eerlijk gezegd: ten eerste uit nieuwsgierigheid. Maar eigenlijk zeker zo belangrijk: ten tweede om die kennis over te dragen en toe te passen bij de geneeskunde.

Dat toepassen kan ik eigenlijk nauwelijks zelf, als basale wetenschapper. Gelukkig werk ik in één afdeling samen met een van de superspecialisten van het land, professor Alberto Pereira. We delen binnenkort zelfs een kamer. En: er is zicht op ‘vertaling’ van basale kennis naar een aantal toepassingen die mensen gezonder zouden kunnen maken.

Het overdragen van die basale kennis kan ik wel zelf, en doe ik heel vaak. Zowel aan mede-wetenschappers, dokters, studenten, als aan patiënten of hun naasten. Dat laatste gebeurt niet zo heel erg vaak, maar is voor mij het meest leerzaam.

Maandag krijg ik de kans om eens lekker lang over het Goed en Kwaad van mijn lievelingshormoon te praten. De leerstoel wordt – zoals alle leerstoelen – ingewijd met een oratie. Ik mag dan aan het hoofd van een stoet hoogleraren naar een (s)preekgestoelte lopen en 45 minuten praten. Dat is nogal wat, omdat het publiek bestaat uit hooggeleerde dokters en wetenschappers, uit studenten, én uit mensen zonder wetenschappelijke achtergrond. Zoals veel van mijn familie. En dat zonder hulp van een beamer.

Het is een mooie oefening om een rede te schrijven die voor iedereen wat biedt. Ik denk dat de kunst is om het eigenlijk altijd eenvoudig te durven houden. De titel van de oratie is Cortisol van Kop tot Teen: over Goed en Kwaad van een stresshormoon. Dat kop tot teen is belangrijk, omdat cortisol echt van top tot teen werkt. En daar wil ik twee dingen over melden.

Het eerste is dat zo’n hormoon, als alles goed is, zo wonderlijk mooi werkt. Cortisol beïnvloedt alle organen van ons lichaam tegelijk – voor ieder orgaan op een behoorlijk verschillende manier (een levercel is geen hersencel, immers). En toch vormen al die veranderingen in al die organen een logisch, samenhangend geheel dat ons helpt bij aanpassing aan stress. Helaas weten we hoe belangrijk dat is, vanwege de verhalen over en van bijnierpatiënten. Voor een ‘cortisoloog’ als ik is het dus belangrijk om met patiëntenverenigingen in contact te zijn! De Bijniervereniging NVACP, Pienter Meten, en natuurlijk BijnierNet.

Het tweede is dat we de kennis over cortisol op verschillende manieren kunnen inzetten. We moeten werken aan betere behandeling van patiënten zonder werkende bijnier, door cortisol op een goede manier terug te geven. Bijvoorbeeld door beter te kunnen voorspellen wanneer er meer cortisol nodig is. We moeten ook werken aan alternatieven voor cortisol – varianten van bijvoorbeeld prednison die veel minder bijwerkingen hebben.

Meer kennis verwerven en nadenken met dokters en patiënten over hoe we die kennis in kunnen zetten: zie daar waar de leerstoel cortisolkunde over gaat.

En nu heeft u mijn belangrijkste boodschap gelezen – binnen de 45 minuten!

[1] Namelijk: Moleculaire Neuroendocrinologie van Corticosteroïden…