Nieuwe unieke bijwerkingen van anti-kanker geneesmiddelen – Anton Franken internist-endocrinoloog Isala ziekenhuis

Immuuntherapie, een behandeling die er voor zorgt dat het eigen afweersysteem kankercellen beter kan vernietigen, is in opkomst bij de behandeling van diverse vormen van kanker zoals long-huid- en nierkanker. Geneesmiddelen die gebruikt worden bij immuuntherapie worden wel checkpoint-remmers  genoemd. We kennen op dit moment drie middelen:

• Yervoy (ipilimumab,
• Opdivo (nivolumab) en
• Keytruda (pembrolizumab).

Bijzonder aan deze geneesmiddelen is dat zij door hun versterkte immuunrespons bijwerkingen veroorzaken die anders zijn dan dat we gewend zijn van chemotherapie of bestraling. De bijwerkingen lijken op de symptomen van auto-immuunziekten en kunnen in principe in elk orgaan voorkomen. Bovendien kunnen de bijwerkingen in meerdere organen tegelijk optreden.

Naast auto-immuun longontsteking en darmontsteking kunnen de checkpoint-remmers ook hormonale afwijkingen geven.

Checkpoint-blokkade veroorzaakt bij 10% van de patiënten een endocriene ziekte. De meest voorkomende endocrinologische aandoeningen zijn hypo– of hyperthyreoïdie en bijnierschorsinsufficiëntie. Deze aandoeningen kunnen op zich zelf optreden of in combinatie met bv auto-immuun hypofysitis met waardoor er uitval van meerdere hormonen in de hypofyse ontstaat.

Patiënten hebben vaak aspecifieke klachten, zoals ver- moeidheid, misselijkheid of hoofdpijn. Daarnaast kunnen de bijwerkingen zich acuut presenteren met bv. een Addisonse crise.

Vaak is langdurige suppletie van hormonen noodzakelijk, hoewel ook herstel is beschreven in de wetenschappelijke literatuur.

Het is belangrijk dat patiënten die immuuntherapie krijgen goed gemonitord worden op het ontstaan van endocriene klachten. De expertise van de endocrinoloog is hierbij noodzakelijk

Belangrijk is dus dat oncologen en endocrinologen gaan samenwerken in de diagnostiek en behandeling van deze patiënten om de bijwerkingen goed te kunnen beoordelen en gezamenlijk beleid af te spreken.

Meer informatie kunt u vinden bij:

http://www.etherna.be/newsroom/news/99-het-beste-wapen-tegen-kanker-zit-misschien-in-onszelf
http://www.10forio.info/nl/10-zaken-die-u-dient-te-weten-over-de-bijwerkingen

In dit artikel staan verhelderende plaatjes:
http://jamanetwork.com/journals/jamaoncology/fullarticle/2174768