We ontvingen een vraag van een huisarts/kaderarts Spoedzorg verantwoordelijk voor de spoedmedicatie op een huisartsenpost (HAP). Een goede vraag, waar we allemaal weer van kunnen leren, dus artsen, patiënten en hun naasten.

Inleiding op de vraag
Op de huisartsenpost is de spoedmedicatie aangepast volgens de nieuwste richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap NHG) met de titel: “Zuurstof en medicatie in spoedeisende situaties”. In deze richtlijn is het gebruik van hydrocortison vervangen door dexamethason. Daarnaast adviseert het NHG óf hydrocortison óf dexamethason in het geval van een Addisoncrisis. Dit advies staat in het document Informatie voor de huisarts over bijnierziekten.

Deze vraagsteller wil duidelijkheid over de vraag welke ampullen voor noodmedicatie voor mensen met een bijnierschorsinsufficiëntie in de spoedmedicatie moet worden opgenomen. Over het algemeen gebruiken mensen met bijnierschorsinsufficiëntie tabletten hydrocortison als substitutie-therapie.

De vraag
Is dexamethason 5 mg een goed alternatief voor hydrocortison voor de eerste opvang op de HAP tijdens een (dreigende) bijniercrisis door de (waarnemend-)huisarts?

Het antwoord
Het antwoord is gebaseerd op de beschreven, adequate zorg voor mensen met bijnierschorsinsufficiëntie in de Kwaliteitsstandaard Bijnieraandoeningen, gepubliceerd op de site van BijnierNET en opgenomen in het register bij het Zorginstituut Nederland.

Het antwoord is opgebouwd in stappen.

• We adviseren (waarnemend-)artsen bij patiënten met een dreigende bijniercrisis gebruik te maken van de ampul voor de noodinjectie van het type dat de patiënt bij zich heeft. Over het algemeen gebruiken mensen hydrocortison (vaak in de vorm van Solcortef act-o-vial) en soms ook dexamethason.
• Heeft de patiënt geen ampul voor de noodinjectie bij zich of kan deze niet vertellen welk type medicatie wordt gebruikt, dan heeft het de voorkeur Solucortef-act-o-vial (hydrocortison) te gebruiken en wel om de volgende redenen:
  • Solucortef-act-o-vial is geschikt voor eigen gebruik.
  • Het toedienen kan snel gebeuren.
  • Hydrocortison is een lichaamseigen hormoon dat normaal gesproken door de bijnier wordt aangemaakt.
  • Prednisolon en dexamethason zijn synthetische glucocorticoïden, die normaal niet in het lichaam voorkomen en hebben een langere werkingsduur.
• Er moet (!) bij een dreigende bijniercrisis worden behandeld met een ampul met noodmedicatie. Mogelijkheden zijn:
  • Solucortef act-o-vial (hydrocortison)
  • Prednisolon (Di-Adreson F)
  • Dexamethason
• Ongeacht de primaire aanleiding voor de zorgvraag, is de afspraak dat bij een dreigende bijniercrisis altijd contact wordt opgenomen met de behandelend internist-endocrinoloog of bij kinderen en jongeren, met de kinderarts-endocrinoloog. Deze artsen zijn conform de kwaliteitscriteria voor goede zorg 24/7 telefonisch bereikbaar.

Conclusie: in de spoedmedicatie op de huisartsenpost dient ook een noodampul Solu-cortef act-o-vial (hydrocortison) aanwezig te zijn voor het geval zich een patiënt met bijnierschorsinsufficiëntie op de huisartsenpost meldt.