De dagen worden weer merkbaar korter en de wintertijd is inmiddels weer ingegaan. Het dagelijkse leven verplaatst zich van buiten naar binnen, waar we kunstlicht hebben en beschutting vinden tegen regen, wind en koude. Deze seizoensgebonden verplaatsing van onze activiteiten betekent dat we met meer personen minder vierkante meters moeten delen. En dat is precies de reden waarom infectieziekten en met name ook luchtweginfecties zoals de griep of corona steeds weer de kop op steken in de herfst- en wintermaanden.
Genoemde infecties worden namelijk verspreid via direct handcontact of via druppeltjes die vrijkomen bij hoesten, niezen of praten en zo’n besmetting gaat natuurlijk veel makkelijker als we lekker dicht op elkaar zitten.
Hoe kunnen we zo veel mogelijk voorkomen dat we in deze donkere dagen ziek worden?
Allereerst door het toepassen van hygiënische maatregelen zoals handen wassen, hoesten en niezen in je elleboog, afstand houden, thuisblijven bij klachten en zorgen voor een goede ventilatie. Daarnaast spelen vaccinaties ook een belangrijke rol en om deze reden zijn huisartsen, gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD) en zorginstellingen sinds afgelopen september weer begonnen met de vaccinatiecampagnes tegen griep (influenza) en corona. Zorginstellingen bieden hun personeel deze vaccinaties aan zowel ter bescherming van de zorgverleners zelf als van de vele kwetsbare patiënten waarmee zij in contact komen. Als zorgverlener heb ik ook dit jaar weer beide prikken in mijn bovenarm laten zetten. Fluitje van een cent, voor het slapengaan herinnerde alleen het pleistertje op mijn bovenarm mij eraan dat ik die dag was gevaccineerd.
Maar niet voor iedereen verloopt de vaccinatie zonder klachten. Zo waren er ook jonge, kerngezonde collega’s die zich de eerste dag na de vaccinatie ziek moesten melden met koorts, spierpijn en een belabberd gevoel. Anderen klaagden over een beurs gevoel op de plek waar de injectie was gezet. Dit soort bijwerkingen zijn vrijwel altijd licht van aard en verdwijnen gewoonlijk na 1-2 dagen. Na influenzavaccinatie heeft 1-10% van de mensen last van een of meerdere van deze bijwerkingen, maar na een coronavaccinatie kan dit percentage oplopen tot wel 40-70%. In tegenstelling tot influenzavaccins zijn coronavaccins zogenaamde mRNA- vaccins. Deze hypermoderne vaccins zijn onder meer mogelijk geworden door het baanbrekende wetenschappelijke onderzoek van Katalin Karikó en Drew Weissman, die daarvoor zeer terecht in 2023 de Nobelprijs voor de Geneeskunde hebben gekregen. Dankzij deze revolutionaire mRNA-techniek is het mogelijk geweest om met een ongekende snelheid effectieve coronavaccins te ontwikkelen, die essentieel zijn geweest voor het bestrijden van de coronapandemie.
Nu krijgen dokters met enige regelmaat vragen van mensen met een bijnierinsufficiëntie over het nut van vaccinaties en eventueel te nemen voorzorgsmaatregelen. Het leek me goed om deze even op een rijtje te zetten.
1. Moet ik de vaccinatieprik tegen influenza en corona laten zetten?
Antwoord: ja, voor mensen die een oproep hebben ontvangen voor vaccinatie tegen influenza en/of corona is het zonder meer verstandig om deze prik op te halen. Met bijnierinsufficiëntie is er geen grotere kans om influenza of corona op te lopen, maar wel een grotere kans op een ernstiger beloop van de ziekte. Zo bleek uit een grote studie in Zweden die was uitgevoerd aan het begin van de coronapandemie dat personen met een bijnierinsufficiëntie een tweemaal grotere kans hadden opgenomen te worden in het ziekenhuis en ook tweemaal zoveel kans hadden om op de intensive care te belanden dan mensen zonder bijnieraandoening. Ook de kans op overlijden was bij hen tweemaal zo hoog [1]. Nu zullen deze gezondheidsrisico’s anno 2024 waarschijnlijk een stuk lager zijn dan in 2020, mede dankzij de inmiddels verworven groepsimmuniteit. Maar toch, voorkomen is nog altijd zo veel beter dan genezen!
2. Moet ik extra hydrocortison innemen VOOR de vaccinatie?
Antwoord: nee. De kans op bijwerkingen na vaccinatie is niet groter bij personen met een bijnierinsufficiëntie. Zo liet een Italiaanse studie zien dat slechts 8% van de gevaccineerden na een coronavaccinatie een koortsreactie vertoonde (temp > 38⁰C) [2]. Het vooraf verhogen van de hydrocortisondosering is dan ook onnodig, aangezien ruim 90% van de patiënten daar geen baat bij zal hebben.
3. Moet ik extra hydrocortison innemen NA de vaccinatie?
Vind de stressinstructiesAntwoord: bij koorts (temp >38⁰C) nemen patiënten gedurende 1 of 2 dagen extra hydrocortison in zoals ook aanbevolen in de stressinstructies. Een bijniercrisis in aansluiting op een vaccinatie komt gelukkig maar heel zelden voor. Zo zijn er tot nu toe slechts 9 patiënten in de literatuur beschreven die een bijniercrisis ontwikkelden na aan coronavaccinatie [3]. Als iemand onverhoopt toch aanhoudende klachten ontwikkelt na een vaccinatie, zoals bijvoorbeeld misselijkheid, vermoeidheid, hoofd- en spierpijn, dan is het raadzaam direct contact te leggen met de behandelend arts om te bepalen of een eventuele stressdosering hydrocortison noodzakelijk is.
Kortom het advies is: vaccineren! Ik wens iedereen voor de komende tijd vooral veel gezellige en gezonde donkere dagen toe!
Referenties:
1. Bergthorsdottir R, Esposito D, Olsson DS, Ragnarsson O, Dahlqvist P, Bensing S, Nåtman J, Johannsson G, Nyberg F. Increased risk of hospitalization, intensive care and death due to COVID-19 in patients with adrenal insufficiency: A Swedish nationwide study. J Intern Med 2024;295:322-330. doi: 10.1111/joim.13731.
2. Pilli T, Dalmiglio C, Dalmazio G, Sagnella A, Forleo R, Brilli L, Maino F, Ciuoli C, Grazia Castagna M. No need of glucocorticoid dose adjustment in patients with adrenal insufficiency before COVID-19 vaccine. Eur J Endocrinol 2022;187:K7-K11. doi: 10.1530/EJE-21-1236.
3. Kurematsu Y, Mohri T, Okada S, Takahashi Y. Adrenal Crisis Associated With COVID-19 Vaccination in Patients With Adrenal Insufficiency. JCEM Case Rep 2023;1:1-5. doi: 10.1210.