BijnierNET

Hoeveel mantelzorgers zijn er in Nederland?

• 1 op de drie Nederlanders geeft mantelzorg of vrijwillige hulp
• Er zijn 4 miljoen mantelzorgers in Nederland, daarvan helpen 610.000 mensen langer dan drie maanden en meer dan 8 uur per week
• 1 op de 6 werkenden is mantelzorger

Veranderingen in de zorg

Met ingang van 1 januari 2015 is een nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) ingevoerd en is de Wet langdurige zorg (Wlz) van kracht geworden. Mensen die permanent toezicht of 24-uurszorg nodig hebben, kunnen zich beroepen op de Wlz. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning op een breed terrein. De overheid wil hiermee de positie van mantelzorgers en vrijwilligers versterken. Een mantelzorger dient te worden betrokken bij een gemeentelijk onderzoek om te bepalen of iemand maatschappelijke ondersteuning nodig heeft. Dan wordt nagegaan of hij of zij aan de zorg kan bijdragen en welke ondersteuning nodig is.

De redenen dat de overheid deze hervormingen heeft ingevoerd, zijn:

• de veranderende eisen die mensen stellen aan de kwaliteit van het leven
• het vergroten van de betrokkenheid van de samenleving
• de financiële houdbaarheid van het stelsel

Onderzoek naar mantelzorg in Nederland

Op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau een onderzoek uitgevoerd, om een beeld van mantelzorg en andere vormen van informele hulp te krijgen in Nederland. In de periode september-december 2014 is een enquête gehouden onder 7311 zelfstandig wonende Nederlanders van 18 jaar en ouder. De enquêtes werden deels via internet en deels telefonisch afgenomen.

Hoe vaak wordt mantelzorg gegeven?

• 33% van de volwassen Nederlanders (ruim 4 miljoen mensen) heeft in 2014 mantelzorg gegeven.
• Ongeveer een op de zes mantelzorgers helpt meer dan acht uur per week.
• Ruim 600.000 mensen geeft langer dan drie maanden en meer dan acht uur per week mantelzorg

Wat voor hulp wordt gegeven?

• 10% biedt emotionele ondersteuning of gezelschap.
• Vier op de vijf mantelzorgers helpt familie. Het gaat dan vaak om een (schoon)ouder (45% van de mantelzorgers) of een partner (14%).
• Ruim een op de vijf mantelzorgers biedt hulp aan vrienden (16%) of buren (6%).
• Ongeveer een op de vijf helpers ondersteunt een huisgenoot, meestal een partner of een kind.

Wie geeft mantelzorg?

• Vrouwen geven vaker hulp dan mannen (58% van de mantelzorgers is vrouw).
• Mannen helpen relatief vaak hun partner en vrouwen een bredere groep hulpbehoevenden.

Waarom geven mensen mantelzorg?

• De meeste mensen helpen omdat ze het graag doen of vanzelfsprekend vinden.
• Een deel helpt echter ook omdat er (volgens hen) niemand anders beschikbaar is, omdat de hulpbehoevende het graag wil, of om professionele zorg uit te stellen of te voorkomen.
• Het verlenen van hulp is niet altijd een keuze; mantelzorgers die partner zijn, ouders zijn of broer of zus hebben vaak geen expliciete keus.

De combinatie van werk en mantelzorg

• Van de 18-64-jarige mantelzorgers heeft vijf op de zes betaald werk.
• Bijna driekwart van de mannelijke mantelzorgers en ruim een kwart van de vrouwelijke mantelzorgers combineert dit met een baan van 32 uur of meer.
• Drie op de tien werkende mantelzorgers nam in 2014 een (of meerdere) dag(en) vrij om mantelzorg te kunnen geven.
• Een baan van 12 uur of meer gaat gepaard met meer overbelasting.
• Werkende mantelzorgers nemen vaker vrij dan formeel zorgverlof. Drie op de tien werkende mantelzorgers nam in 2014 een (of meerdere) dag(en) vrij om mantelzorg te kunnen geven.
• Verlofregelingen worden betrekkelijk weinig gebruikt (onbetaald verlof 5% en betaald verlof 7%).
• Ongeveer 10% (circa 275.000 mantelzorgers) is (tijdelijk) minder gaan werken of gestopt vanwege de mantelzorg. Dit komt vaker voor bij helpers van partners en kinderen, intensieve helpers en mensen die vaak hun werk moeten onderbreken voor de hulpbehoevende.
• Ruim de helft van de werkende mantelzorgers heeft zijn of haar leidinggevende laten weten dat zij mantelzorg geven. Als zij er op het werk over gesproken hebben, krijgt ongeveer driekwart begrip van de leidinggevende. Een kwart krijgt dat dus niet. Een op de zeven heeft afspraken met de leidinggevende gemaakt in verband met het geven van mantelzorg.

Hulp aan mantelzorgers

• Een op drie mantelzorgers durft, kan of wil geen hulp vragen in hun omgeving
• Ongeveer een vijfde van de mantelzorgers maakt gebruik van ondersteuning.
• Ongeveer een kwart van de mantelzorgers maakt gebruik van respijtzorg. Mantelzorgers kunnen op basis van de Wmo ondersteuning krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van respijtzorg (waarbij de hulp tijdelijk wordt overgenomen, onder meer via dag- of nachtopvang), informatie, advies of een financiële ondersteuning (onder voorwaarden).
• Ongeveer een op de vijf mantelzorgers maakt gebruik van andersoortige ondersteuning, zoals informatie en advies, het volgen van een cursus of training, lotgenotencontact of materiële hulp.

Ervaringen met mantelzorg

• meer dan 80% van de mantelzorgers geniet van de leuke momenten en geeft aan een goed gevoel te krijgen van het helpen.
• Bijna een op de tien helpers ervaart een hoge belasting .
• Negatieve gevolgen van het helpen zijn bijvoorbeeld dat men de situatie van de hulpbehoevende niet los kan laten, of dat gevoel heeft, of dat ze zelf ziek of overspannen raken door de hulp die zij geven.
• Ongeveer een op de tien mantelzorgers voelt zich zwaar belast.

Een tweede meting zal eind 2016 plaatsvinden in het kader van de evaluatie van de hervorming langdurige zorg die het Sociaal en Cultureel Planbureau uitvoert op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.