BijnierNET

Het meten van hormonen speelt een belangrijke rol bij het onderzoek van bijnieraandoeningen. Er zijn verschillende factoren die invloed kunnen hebben op de uitkomst van dit onderzoek, zoals:

• aanwezigheid van andere ziekten;
• gebruik van bepaalde medicijnen;
• het tijdstip van de dag waarop het onderzoek wordt uitgevoerd;
• de manier waarop het onderzoek wordt uitgevoerd;

De beoordeling van de resultaten kan lastig zijn. Regelmatig moeten onderzoeken nog een keer herhaald worden. Er is expertise en ervaring nodig om tot een goede conclusie te komen met betrekking tot de uitslagen van het onderzoek.

In Nederland worden de hormonen op verschillende manieren bepaald. Dit leidt tot verschillen in uitslagen en normaalwaarden. Deze verschillen maken het vergelijken van uitslagen afkomstig van verschillende laboratoria niet altijd goed mogelijk. Soms wordt op basis van een uitslag in het ene centrum de diagnose gesteld, terwijl in een ander centrum de diagnose met dezelfde uitslag juist wordt uitgesloten. Ook worden de verschillende onderzoeken in Nederland niet overal op dezelfde manier uitgevoerd. Dit kan leiden tot onduidelijkheid bij patiënten en zorgverleners.

In deze module wordt uitleg gegeven over hormonen die belangrijk zijn bij het onderzoek van bijnieraandoeningen én worden de verschillende factoren beschreven die invloed kunnen hebben op het (hormoon)onderzoek.

Hormonen zijn stoffen die door een hormoonproducerend orgaan worden gemaakt en worden afgegeven aan het bloed. Hormonen kunnen boodschappen doorgeven aan andere organen of weefsels in het lichaam die gevoelig zijn voor de werking van hormonen. Een hormoon kan een remmend of juist een stimulerend effect hebben. Zo beïnvloeden hormonen veel verschillende reacties in het lichaam. Hieronder worden verschillende hormonen en andere stoffen besproken die belangrijk zijn bij het onderzoek van bijnieraandoeningen.

Wat is ACTH?

Het hormoon ACTH (adrenocorticotroop hormoon) wordt in de hypofyse gemaakt. ACTH stimuleert de bijnieren tot de productie van hormonen. Het kan gebruikt worden bij het onderzoek naar bijnierschorsinsufficiëntie en het syndroom van Cushing.

Wat is cortisol?

Cortisol is een glucocorticoïd hormoon. Zonder cortisol kan een mens niet leven. Het heeft belangrijke taken in het lichaam. Het beïnvloed het slaap-waakritme, het geheugen, het concentratievermogen en de stemming. Daarnaast heeft cortisol invloed op de stofwisseling van suiker, vetten en eiwitten. Zo kan snel voldoende brandstof worden vrijgemaakt als dat nodig is. Cortisol heeft invloed op de werking van hart- en bloedvaten, de botten, de huid, het bindweefsel en spieren en gewrichten. Ook speelt cortisol een belangrijke rol bij het afweersysteem van het lichaam tegen infecties. Cortisol wordt ook wel “stress hormoon” genoemd. Bij lichamelijke of psychische stress neemt de hoeveelheid cortisol in het lichaam normaal gesproken snel toe om te zorgen dat het lichaam de stressvolle situatie te boven komt.

Wat is aldosteron?

Aldosteron is een mineralocorticoïd hormoon. Aldosteron regelt de zout- en waterhuishouding in het lichaam en houdt zo de bloeddruk op peil. Tijdens de vorming van urine door de nieren zorgt aldosteron voor de uitwisseling van het natrium- en kaliumzout. Natrium wordt meer opgenomen en water volgt, terwijl kalium in de urine terecht komt. Dit leidt tot een toename van het volume van het bloed en dus het stijgen van de bloeddruk.

Wat is renine?

Renine is een enzym dat in de nieren wordt gemaakt en invloed heeft op de bloeddruk en de zout- en waterhuishouding.

Wat zijn androgenen?

Androgenen zijn geslachtshormonen. Androgenen spelen een rol bij de groei en seksuele ontwikkeling van mensen. Een androgeen dat exclusief in de bijnierschors gemaakt wordt is het hormoon dehydroepiandrosteron (DHEA). Het belang van DHEA voor ons functioneren is nog niet geheel duidelijk. DHEA heeft mogelijk invloed op het immuunsysteem, botten en spieren, de werking van de hersenen en het gedrag en de stofwisseling. In de toekomst zal de rol van de bijnierandrogenen duidelijker worden.

Wat zijn (nor)metanefrines?

Metanefrines en normetanefrines zijn afbraakproducten van de stofwisseling. Ze zijn terug te vinden in het bloed of in de urine bij patiënten met een feochromocytoom.