Bijnierschorsinsufficiëntie komt regelmatig voor bij mensen die inhalatiemedicijnen met glucocorticoïden gebruiken en bij het onderzoek naar een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie kan gebruik gemaakt worden van de cortisolconcentratie in de ochtend

Auteurs

C.P. Woods, N. Argese, M. Chapman, C. Boot, R. Webster, V. Dabhi, A.B. Grossman, A.A. Toogood, W. Arlt, P.M. Stewart, R.K. Crowley, J.W. Tomlinson

Tijdschrift

European Journal of Endocrinology 2015 173, 633-642

Inleiding tot het onderzoek

Er zijn veel aandoeningen waarbij het innemen van medicijnen met glucocorticoïden onderdeel uitmaken van de behandeling. Voorbeelden hiervan zijn reuma, eczeem en astma. Glucocorticoïden kunnen in allerlei soorten medicijnen zitten, namelijk tabletten, crèmes/zalven, gewrichtsinjecties of inhalatiemedicijnen. De glucocorticoïden in deze medicijnen lijken op het lichaamseigen hormoon cortisol, dat door de bijnieren wordt gemaakt. De bijnieren worden gestimuleerd door de hypothalamus in de hersenen en de hypofyse. Dit systeem, de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as, kan beïnvloed worden door medicijnen met glucocorticoïden en zo leiden tot een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie. Als het eigen lichaam “lui wordt” doordat er via de medicijnen glucocorticoïden in het lichaam binnenkomen, kan er niet meer voldoende cortisol aangemaakt worden bij ziekte, een operatie of ernstige stress. Onder deze omstandigheden maakt het lichaam normaal gesproken wel meer cortisol aan. Een tekort aan cortisol onder deze omstandigheden kan leiden tot een bijniercrisis. Daarom is onderzoek naar het eventueel aanwezig zijn van een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie belangrijk zodat patiënten de juiste stressinstructies krijgen om een bijniercrisis te voorkomen. Dit onderzoek gaat over een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie bij mensen die medicijnen met glucocorticoïden gebruiken. Er werd ook onderzocht of het meten van een cortisolconcentratie in de ochtend bruikbaar is om bijnierschorsinsufficiëntie aan te tonen.

Introductie

Naar schatting gebruikt 3% van de bevolking in de US en UK een vorm van medicijnen met glucocorticoïden. Onderdrukking door deze medicijnen van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as is een bekende complicatie van de behandeling. Vaak wordt voor het onderzoek naar het bestaan van bijnierschorsinsufficiëntie gebruik gemaakt van een 250 microgram ACTH test. Deze test wordt in het ziekenhuis op de dagbehandeling uitgevoerd en gaat gepaard met hoge kosten. In dit onderzoek is gekeken naar:

• Hoe vaak komt een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie voor
• Wat is de waarde van het meten van een cortisolconcentratie in het bloed vroeg in de ochtend en kan hiermee een deel van de ACTH testen achterwegen gelaten worden.

Methode

De gezondheidsdossiers van 2773 patiënten bij wie een verdenking op een bijnierschorsinsufficiëntie bestond in de periode 2008-2012 zijn onderzocht. Daarbij is gekeken naar de uitslagen van de ACTH testen en de cortisolconcentraties in de ochtend.

Resultaten

Bij 134 van de 404 patiënten die medicijnen met glucocorticoïden gebruikten, werd onvoldoende respons gezien bij de ACTH test (33.2%). Bij mensen die inhalatiemedicijnen met glucocorticoïden gebruikten, werd bij 20.5% onvoldoende respons gezien op de ACTH test. Hoe hoger de dosering van de glucocorticoïden in de inhalatiemedicijnen, hoe groter de kans op bijnierschorsinsufficiëntie was.

De ochtend cortisolconcentraties werden vergeleken met de uitslag van de ACTH test. Hierbij kwam naar voren dat een ACTH test niet nodig is bij een cortisolconcentratie van kleiner dan 34 nmol/L (er is sprake van bijnierschorsinsufficiëntie) of meer dan 348 nmol/L (er is geen sprake van bijnierschorsinsufficiëntie. Door deze afkapwaarden van een ochtend cortisolconcentratie te gebruiken zijn er minder ACTH testen nodig.

Conclusie

Een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie komt regelmatig voor, met name bij mensen die inhalatiemedicijnen met glucocorticoïden gebruiken. Een cortisolconcentratie in de ochtend kan helpen bij het bepalen welke mensen een ACTH test nodig hebben om onderzoek te doen naar de aanwezigheid van een steroïd geïnduceerde bijnierschorsinsufficiëntie.